Prawo autorskie
i medialne


Słowniczek

A | B | C | D | E | F | G | | H | I | J | K | L | M | N
O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
C
Cytat

Przytoczenie drobnych utworów lub fragmentów utworów, bez dokonywania zmian, w odrębnym dziele. Przytaczany utwór lub jego fragment musi pozostawać w takiej proporcji do wkładu twórczości własnej, aby nie było wątpliwości co do tego, że powstało własne dzieło. Cytat powinien być tak oznaczony, by czytelnik wiedział, kiedy ma do czynienia z tekstem autora posługującego się cytatem, a kiedy z samym cytatem. Cytat nie może naruszać normalnego korzystania z utworu ani godzić w słuszne interesy twórcy.

D
Domena publiczna

Zbiór utworów, do których autorskie prawa majątkowe wygasły, lub nigdy nie były objęte prawno autorską ochroną. 

Dozwolony użytek osobisty

Instytucja, dzięki której osoby fizyczne mogą korzystać nieodpłatnie i bez zgody twórcy z rozpowszechnionego utworu. Takie korzystanie może polegać m.in. na  pożyczaniu książki lub filmu albo sporządzeniu pojedynczych kopii utworu. Uprawnienie to nie obejmuje jednak udostępniania cudzych utworów w internecie. Korzystać z utworu w ramach dozwolonego użytku mogą wyłącznie osoby pozostające w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa i powinowactwa lub w stosunku towarzyskim. Rekompensatę dla twórców i innych uprawnionych z tego tytułu stanowią opłaty reprograficzne oraz opłaty od czystych nośników.  Niezależnie od takiej rekompensaty,  dozwolony użytek osobisty  nie może naruszać normalnego korzystania z utworu ani godzić w interesy twórcy. 

Droit de suite

Prawa twórcy i jego spadkobierców do wynagrodzenia z tytułu dokonywanych zawodowo kolejnych odsprzedaży oryginałów utworów plastycznych lub muzycznych. Prawo to przysługuje twórcom, których dzieła są odsprzedawane minimum za 100 euro. W Polsce droit de suite obejmuje także odsprzedaż rękopisów utworów literackich i muzycznych.

Dzieła osierocone

Uwory, które  nadal chronione są przez Pr. Aut., ale ich autorzy pozostają nieznani lub nie ma możliwości, by do nich dotrzeć. 

K
Komisja Prawa Autorskiego

Podmiot, którego jednym z najważniejszych zdań jest zatwierdzanie tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych. Komisja Prawa Autorskiego składa się z dwudziestu arbitrów, osób posiadających wiedzę oraz doświadczenie zawodowe z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych. Połowa z nich reprezentuje uprawnionych ( twórców, producentów itd.), a druga połowa – korzystających z utworów. 

L
Licencja

Umowa, której istotą jest zezwolenie na korzystanie z utworu na określonych w niej polach eksploatacji. Umowa licencyjna nie przenosi na na licencjobiorcę autorskich praw majątkowych – do tego konieczne jest zawarcie umowy o przeniesienie praw.

N
Nadanie utworu

Rozpowszechnianie utworu drogą emisji radiowej lub telewizyjnej, prowadzonej w sposób bezprzewodowy ( naziemny lub satelitarny) lub przewodowy. 

O
Organizacje zbiorowego zarządzania

Stowarzyszenia zrzeszające twórców, wykonawców producentów oraz organizacje radiowe i telewizyjne. Statutowym zadaniem tych organizacji jest zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich oraz pokrewnych. 

P
Plagiat

Przywłaszczenie cudzego autorstwa.  Plagiat popełnia nie tylko ta osoba, która przejmuje cudzy utwór w całości, ale również ta, która przywłaszcza sobie jedynie fragmenty dzieła. 

Pole eksploatacji

Sposób w jaki dany utwór jest wykorzystywany. Pr. Aut mówi między innymi o polach eksploatacji związanych z utrwalaniem i zwielokrotnianiem utworu (np. drukowanie utworu), obrotem oryginałem utworu lub egzemplarzami, na których został on utrwalony (np. wprowadzenie do obrotu, najem lub użyczenie) oraz innymi sposobami rozpowszechniania utworu (np. nadawanie, reemitowanie, publiczne wykonanie, odtwarzanie czy udostępnianie w taki sposób, aby każdy mógł mieć dostęp do utworu w miejscu i czasie przez siebie wybranym, a więc tak jak ma to miejsce przykładowo w internecie)

Prawa majątkowe

Prawo do decydowania o sposobach korzystania z utworu na wszystkich polach eksploatacji. Łączy się ono z czerpaniem korzyści finansowych przez osobę, która takie prawo posiada (prawo do wynagrodzenia). Z reguły przysługuje ono twórcy, jednak może też przysługiwać wydawcy, producentowi lub pracodawcy. Jest ono zbywalne (z wyjątkiem niektórych przypadków prawa do wynagrodzenia), ograniczone w czasie (co do zasady wygasa po upływie 70 lat od śmierci twórcy) i podlega dziedziczeniu. 

Prawa osobiste

Prawa, które są na stałe związane z twórcą i nie są ograniczone w czasie. Pr. Aut. mówi m.in.  o takich prawach osobistych, jak  prawo do: autorstwa utworu; oznaczenia dzieła własnym nazwiskiem, pseudonimem lub udostępnienia go anonimowo; decydowaniu o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności.  

Prawa pokrewne

Prawa niematerialne, które podlegają podobnej ochronie co utwory, choć nieco bardziej ograniczonej. Prawami pokrewnymi są chronione artystyczne wykonania, fonogramy, wideogramy, nadania programów radiowych i telewizyjnych, a także pierwsze wydania utworów oraz wydania naukowe i krytyczne. Prawa te mają w większości charakter majątkowy, tylko artystom wykonawcom przysługują dodatkowo prawa osobiste.

R
Reemisja

Rozpowszechnianie utworu przez inny podmiot niż ten, który nadaje go pierwotnie. By można było mówić o remisji dany utwór musi być przejęty w całości  i bez żadnych zmian. Co więcej, podmiot reemitujący musi rozpowszechniać utwór w tym samym czasie, co podmiot pierwotnie nadający. 

Rozpowszechnianie utworu

Publiczne udostępnienie utworu, na które twórca wyraził zgodę

T
Tabele wynagrodzeń

Zestawienie stawek, według  których należy płacić za korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych. Zatwierdzaniem tabel wynagrodzeń zajmuje się Komisja Prawa Autorskiego. Do przedkładania jej tabel zobowiązane są natomiast organizacje zbiorowego zarządzania. 

Twórca

Osoba , która swoim  twórczym wkładem przyczyniła się do powstania utworu . Nie ma znaczenia, ile twórca ma lat, czy posiada zdolność prawną, jaki jest jego stan psychiczny oraz to czy zamierzał stworzyć utwór. Domniemywa się, że jest nim osoba, której nazwisko widoczne jest na egzemplarzu utworu. 

U
Utrwalenie utworu

Zapisanie utworu na nośniku, np. na papierze, płycie DVD, błonach filmowych lub fotograficznych. 

Utwór

Przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Musi zostać ustalony (zakomunikowany innym osobom lub utrwalony na nośniku), a jego autorem   zawsze jest człowiek. Utwór może zostać wyrażony słowem, symbolami matematycznymi, lub znakami graficznymi. Pr. Aut mówi miedzy innymi o utworach literackich, plastycznych, fotograficznych oraz audiowizualnych

W
Wykonanie artystyczne

Wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej mające cechy artyzmu. Pr. Aut. mówi między innymi o takich artystycznych wykonaniach jak działania aktorów, recytatorów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów. Artystyczne wykonanie stanowi przedmiot prawa pokrewnego.